Home / Publicaties /
Internal Auditing – Een managementkundige benadering
- Drs. A.J.G. Driessen RO CIA & A. Molenkamp RO
- Kluwer
- Vijfde, herziene druk
- 2013
Dit boek kan worden gezien als het Nederlandse handboek voor internal auditing; het beschrijft het vakterrein vanuit een managementkundig standpunt. Dat wil zeggen dat de auteurs internal auditing beschouwen als de toetsende schakel in de managementcyclus. De internal auditfunctie levert raden van bestuur aanvullende zekerheid over de kwaliteit van het functioneren van de organisatie in relatie tot de strategie, het beleid, de doelstellingen en de uitgangspunten. Daarmee manifesteert internal auditing zich als het ware als de oren en ogen van het management. Het levert een belangrijke bijdrage aan de continue verbetering van de effectiviteit en doelmatigheid van de bedrijfsvoering.
Voorwoord
Voici mon secret. Il est très simple: on ne voit bien qu’avec le cœur. L’essentiel est invisible pour les yeux.
(Le Petit Prince, Antoine de Saint Exupéry)
In uw handen heeft u de – inmiddels – vijfde druk van het boek Internal Auditing, een managementkundige benadering. Het valt zeer te prijzen dat de auteurs het hebben aangedurfd dit standaardwerk te laten verschijnen in een tijd waarin financiële markten wereldwijd worden opgeschrikt door een reeks verslaggevingsschandalen, niet eerder onderkende risico’s en malversaties en tekortkomingen van bestuurders en commissarissen.
Dit boek komt uit in een tijd waarin financiële, economische, politieke en schuldencrisissen elkaar in rap tempo opvolgen. Een tijd waarin de economische inrichting – en specifiek die van het financiële stelsel – dagelijks ter discussie staat. Maar ook een tijd waarin de fundamenten worden gelegd voor een nieuw stelsel van, naar ik verwacht en hoop, een meer duurzame en eerlijke economische inrichting. Een vijfde druk als het ware, omdat de vierde druk de tand des tijds niet langer doorstond.
Als toezichthouder op de financiële markten moet ook de Autoriteit Financiële Markten (AFM) zichzelf telkens opnieuw uitvinden. Tevredenheid en zelfgenoegzaamheid past daarbij niet. Oplossingen voor de problemen uit het verleden bieden immers geen garantie voor de toekomst. Toezicht moet bewerkstelligen dat markten te allen tijde op eerlijke en efficiënte wijze functioneren. Dat het financiële systeem integer en stabiel is. Dat financiële ondernemingen activiteiten ontplooien met beheersbare en transparante risico’s en dat de kosten van overmatig risicovol gedrag niet worden afgewenteld op de maatschappij.
Maar we kunnen dit als AFM niet alleen. Het functioneren van de kapitaalmarkten bijvoorbeeld is afhankelijk van een zeer diverse groep van spelers, uiteenlopend van uitgevende instellingen, handelsplatformen, tot en met internal auditors en externe accountants. Terwijl vanzelfsprekend wordt geconcurreerd op prijs, kwaliteit en efficiëntie, dragen al deze spelers uiteindelijk bij aan het functioneren van kapitaalmarkten, aan het investeringsklimaat en daarmee aan het positief effect op de reële economie en een duurzame creatie van welvaart. Die bijdrage zou voor een ieder hét Leitmotiv moeten zijn in de vervulling van zijn of haar rol. Ons toezicht moet waarborgen dat deze spelers daarbij voldoen aan randvoorwaarden voor eerlijkheid, kwaliteit en stabiliteit.
Dit toezicht vindt inmiddels niet meer in een vacuüm plaats. De urgentie wordt breed ervaren. De afgelopen jaren is de aandacht voor corporate governance, interne beheersing, financiële verslaggeving en accountantscontrole sterk toegenomen. We kunnen zelfs spreken van een heus publiek debat. In het publieke debat over de rol van de accountant, blijft de rol van internal audit vooralsnog onderbelicht. Onbekend maakt onbemind wellicht. Mogelijk draagt de veelzijdigheid in de verschijningsvormen van internal audit en de relatieve (externe) onzichtbaarheid daaraan bij. Maar daarmee is de internal audit zeker niet minder belangrijk. Integendeel.
In Brussel wordt gewerkt aan wetgeving die de financiële markten transparanter moet maken en het accountantsberoep ingrijpend poogt te hervormen. Die hervorming van het accountantsberoep moet vooral de onafhankelijkheid van de externe accountant bij organisaties van openbaar belang verstevigen. Naar de mening van de AFM is hervorming inderdaad nodig. De kwaliteit moet omhoog. De onafhankelijkheid moet aangescherpt. De transparantie moet versterkt.
Het is vervolgens een kleine stap om het grote belang van de internal audit te duiden. De internal audit is onmisbaar in het samenspel van governance, beheersing, verslaggeving en controle binnen een organisatie. Hierbij wordt de kennis van de business, de cultuur en verhoudingen binnen de organisatie gekoppeld aan onafhankelijkheid en objectiviteit in het uitvoeren van onderzoeken. Op deze wijze wordt bijgedragen aan de beheersing en dus de realisatie van de strategische doelstellingen. De uitdaging zit in het vinden van de goede balans tussen de interne rol, terwijl onafhankelijkheid en objectiviteit gewaarborgd blijven. De organisatorische positionering is daarbij van groot belang, maar niet minder belangrijk is de natuurlijke morele autoriteit die van een goed opgeleide internal auditor hoort uit te gaan.
De ontwikkelingen in de wet- en regelgeving voor externe accountants, en dan vooral de aanscherping van de onafhankelijkheidsvoorschriften, bieden volop kansen voor internal audit. Enerzijds voor de reikwijdte en diepgang van werkzaamheden en anderzijds voor de profilering en positionering van de functie binnen de organisatie. Waar bestuurders en commissarissen nu vaak de externe accountant beschouwen als de natuurlijke bondgenoot, zal de internal auditfunctie zich in de nabije toekomst vaker als zodanig kunnen profileren.
De wetgevingsvoorstellen van de Europees Commissaris verantwoordelijk voor de Interne Markt en Diensten, de heer Barnier, verbieden accountants om naast de wettelijke jaarrekeningcontrole ook nog overige, niet controlegerelateerde, diensten aan te bieden zoals algemeen managementadvies, advies over risico’s, ontwerp en implementatie van financiële informatiesystemen, due diligence werkzaamheden en assurance diensten. Een aantal van deze diensten wordt nu regelmatig verleend door de externe accountant, terwijl die, mogelijk of juist bij uitstek, ook door de internal auditfunctie zouden kunnen worden verricht. Deze diensten sluiten immers goed aan bij de kerntaken en de adviestaken van de internal auditfunctie.
Gelijkertijd vormt de aanscherping van de wet- en regelgeving voor externe accountants mogelijk ook aanleiding kritische zelfreflectie toe te passen op de internal audit functie. Blijkbaar is de maatschappelijke perceptie (verwachtingen van en eisen aan) ‘onafhankelijk en objectief’ handelen veranderd. Dit roept de vraag op of de positie en werkwijze van internal audit deze beginselen voldoende waarborgen. Wellicht is aanscherping van internal audit procedures en richtlijnen nodig? Hoe onafhankelijk en objectief is een hoofd IAD die al twintig jaar die functie vervult binnen de organisatie? Wie zijn precies de opdrachtgever en de belanghebbenden voor de internal auditfunctie? Welke combinaties van werkzaamheden leiden tot belangenverstrengeling en bedreigen de professioneel-kritische oordeelsvorming bij de internal audit?
Ik ben bang dat ik alsnog besluit met meer vragen dan antwoorden. Gelukkig bieden de hierna volgende bijdragen de lezer ongetwijfeld veel ‘food for thought’ en de antwoorden waarnaar men binnen het vakgebied op zoek is.
Gerben Everts
Directeur AFM
Inhoudsopgave
- Ontwikkelingen in en rondom organisaties
- De waarde van internal auditing
- Structuur en inrichtingsvoorwaarden
- Public auditing
- Modellen voor besturen en beheersen
- Kwaliteitsaspecten
- De planningcyclus
- Fasering van de internal audit
- Auditvormen
- Oordeelsvorming
- Implementatie en transformatie
Interviews
Volgende publicatie
Nieuw in de IIA-bibliotheek: Auditing internal control – de auditfunctie in perspectief
Vorige publicatie
Trends en ontwikkelingen in operational auditing